دلیل حمله هوایی عراق به ایران در ساعت 14

به گزارش ایسنا، حسین خلیلی، سال 1354 رشته خلبانی را برای تحصیل انتخاب کرد و سپس به کشور امریکا اعزام شد تا به عنوان جوان ترین خلبان با فنون پرواز هواپیماهای شکاری آشنا شود. سال 1356 پس از بازگشت به کشور در دوره پرواز با هواپیمای F5 پایگاه دزفول شرکت کرده و اوایل سال 57 به پایگاه تبریز به عنوان خلبان هواپیمای شکاری منتقل شده است.

در شهریور ماه سال 1359، خلیلی 24 سال داشت و در حال فعالیت در پایگاه شکاری تبریز بود که ناگهان ساعت 2 بعدازظهر 31 شهریور جنگنده های عراقی به میهنمان حمله کردند. این پیشکسوت نیروی هوایی درباره «اهداف تهاجم پیشدستانه و میزان موفقیت نیروی هوایی عراق» به کشورمان می گوید: در خصوص حمله پیش دستانه دشمن «سرلشکر علوان العبوسی» از فرماندهان عالی رتبه نیروی هوایی عراق که علاوه بر فرماندهی گروه های هوایی پایگاه کرکوک، شخصاً در پروازهای آن روز نیز حضور داشته است، روایت کرده است: «از ماه ها قبل تمرین های منظم به منظور تهاجم پیش دستانه و بمباران پایگاه های هوایی ایران در قالب عملیات آموزشی صورت می گرفت تا این که در 20 سپتامبر (29 شهریور)، طرح مربوط به نیروی هوایی و جزییات عملیات حمله به پایگاه های ایران ظاهراً به صورت مانوری و آزمایشی ابلاغ شد.

خلبان های عراقی هم حمله به ایران را باور نداشتند

این طرح دارای یک ایراد بزرگ به این صورت بود که در مسیر حمله پایگاه های ایران خلبانان هواپیماهای بمب افکن ناگریز از روی برخی شهرهای بزرگ می گذشتند که این امر باعث لو رفتن دسته های پروازی قبل از رسیدن روی هدف و هوشیاری سامانه پدافندی ایران می شد. در این خصوص، من شخصاً مراتب را در قالب طرح پیشنهادی به سرلشکر «حلدون» که فرمانده پایگاه، بود ارائه کردم و او هم مراتب را فوراً به وسیله یک پیک ویژه هوایی به ستاد نیروی هوایی در بغداد فرستاد.

پس از بررسی پیشنهاد من پذیرفته شد و اقدامات اصلاحی مورد ملاحظه قرار گرفت و براساس آن نقشه ها اصلاح و مسیر جدید تصویب و سریعاً به پایگاه ابلاغ شد. تا این که دو روز بعد یعنی در 22 سپتامبر (31) شهریور هنگامی که هواپیماهای خود را برای مأموریت به ظاهر تمرینی ولی با مهمات حقیقی مسلح کرده و در ابتدای باند پروازی مستقر و آماده بودیم، با ناباوری دستور پرواز به سوی ایران داده شد و خلبانان متوجه شدند که درگیر یک مأموریت رزمی و حقیقی برای حمله به اهداف معین در پایگاه های ایران شده اند.

«ژنرال علوان العبوسی» ادامه می دهد که ایران توان حمله پیش دستانه به عراق و انهدام سامانه های دفاعی ما را داشت و چنانچه این عملیات از سوی ایران صورت گرفته بود، موجب شکست عراق و عدم «حمله سراسری» به ایران می شد. با این وجود، همان گونه که قبلاً تأکید شد، اغلب نظریه پردازان نظامی جهان در آن مقطع انتظار یک «پیروزی برق» آسا را برای ارتش عراق رقم زده بودند. به همین منظور نیروی هوایی آن کشور، در آخرین روز از شهریور 1359 شمسی، عملیات پیش دستانه هوایی خود را به 15 پایگاه ایستگاه رادار هوایی و برخی از فرودگاه های ایران با هدف نابودسازی هواپیماها و جنگنده های نهاجا روی زمین و فلج ساختن قدرت هوایی ایران آغاز کرد.

اعلامیه تشریح حمله هوایی به ایران

ترجمه کامل اعلامیه شماره (1) صادره از سرفرماندهی نیروهای مسلح عراق به شرح زیر است: با توجه به سلاح های پیشرفته ای که در اختیار داریم و با تصویب مجلس اعلای عراق نظر به این که در این روزها استمرار حملات نیروهای مسلح ایرانی زیاد شده است و با بکارگیری تجهیزات نظامی علیه اهداف حیاتی و نظامی و شهری ما و... اقدام می کنند. نیروی هوایی ما در ساعت 12:00 امروز  (31 شهریور 1359) به پایگاه ها و فرودگاه های نظامی واقع در عمق خاک ایران به شرح زیر حمله می کنند: 1 - پایگاه هوایی مهرآباد نزدیک تهران 2- پایگاه هوایی شیراز؛ 3- پایگاه هوایی بوشهر؛ 4- فرودگاه های دزفول - 5- پایگاه شاهرخی در همدان ۶- پایگاه خاتمی در اصفهان؛ 7- فرودگاه نظامی تبریز 8-فرودگاه نظامی آغاجاری 9- فرودگاه های نظامی کرمانشاه؛ 10- فرودگاه هوایی اهواز در عربستان ما با هدف گیری دقیق موشک های زمین به زمین اهداف مورد نظر خود را که در رأس آنها دزفول است و از آنجا به ما خسارت وارد می کردند مورد اصابت قرار دادیم.

خسارات ما در این حمله یک فروند هواپیما به علت نقص فنی در خاک ایران سقوط کرد و خلبانان آن به بیرون که مسئولیت جان آنان برعهده مقامات ایرانی می باشد؛ هواپیمای جنگنده ای که مورد اصابت سلاح ایرانی ها قرار گرفت خلبانش با مهارت و توانایی توانست به داخل خاک وطن برگردد.

سرفرماندهی نیروهای عراق - بغداد - 22 سپتامبر 1980»

بهترین زمان برای حمله هوایی به ایران

در راستای اعلامیه بالا، فرماندهان ارتش عراق در طراحی تجاوز هوایی سراسری به یگان های عملیاتی نهاجا با استفاده از زمان گرینویچ حملات هوایی خود را به گونه ای برنامه ریزی کرده بودند که زمان روی هدف و رها ساختن بمب ها، همگی ساعت ۱۴:00 به وقت ایران یعنی لحظه پایان خدمت رسمی ادارای و تعویض نوبت کاری یگان های عملیاتی و نگهداری نهاجا باشد.

ابتدا تصور شد دشمن در حال پیاده کردن چترباز است

از این رو، وقتی کارکنان نیروی هوایی در حال ترک محل خدمت خود بودند، با حمله ناجوانمردانه هواپیماهای متجاوز عراق و بمباران پایگاه ها مواجه شدند. البته سامانه بمب های هواپیماهای عراقی به گونه ای بود که برای ایجاد تأخیر و رهایی هواپیماهای بمب افکن از ترکش بمب ها، ابتدا چتری که روی بمب ها تعبیه شده بود باز می شد. به همین خاطر افرادی که از کارکرد این سامانه تأخیری اطلاع دقیقی، نداشتند با مشاهده تعداد زیادی، چتر ابتدا گمان کردند که عراق در حال پیاده کردن چترباز در پایگاه، است اما لحظاتی بعد صدای انفجار مهیب بمب ها همگان را از تجاوز عراق آگاه ساخته و برخی را متحیر و بهت زده کرد.

بیشتر بخوانید:
یک روز خاص برای خلبانان ایرانی
قهرمان «آلفا-رد» را بیشتر بشناسیم
عکاسی از موشک باران تهران تا ورود آزادگان
آژیر موشک باران چگونه به صدا درمی آمد؟+ فیلم
در روز تلخ بمباران اداره آموزش و پرورش آبادان چه گذشت؟

برابر اعلامیه شماره یک سرفرماندهی نیروهای مسلح عراق نیروی هوایی این کشور با حمله به هشت پایگاه هوایی مهرآباد تبریز، همدان، دزفول، امیدیه، بوشهر، شیراز و اصفهان یک پایگاه هوانیروز در کرمانشاه و فرودگاه چند منظوره اهواز و انجام 192 نوبت پرواز بدون این که با تهدید جدی از سوی شبکه پدافندی نهاجا مواجه شود عملیات خود را با حداقل تلفات (سقوط یک فروند هواپیما) و کسب یک موفقیت نسبی انجام داد.

براساس اسناد، شواهد و قرائن از جمله اظهارات ژنرال حمدانی فرمانده گارد ریاست جمهوری عراق دشمن تصور می کرد با این یورش همانند حمله هوایی اسرائیل به مصر در سال ۱۹۶۷ (که ۶۵ درصد از هواپیماهای نیروهای هوایی کشورهای عربی در روی زمین نابود شدند)، بخش عمده توان رزمی نهاجا نابود و پیروزی برق آسا نصیب او خواهد شد.

در خصوص میزان موفقیت یا ناکامی عملیات پیش دستانه نیروی هوایی عراق و به ظاهر غافگیری سامانه دفاعی کشور دو رویکرد به ظاهر متفاوت، اما در واقع مکمل و یکسان به دلایل زیر وجود دارد نخست؛ این که سامانه پدافند هوایی نهاجا به رغم آگاهی از تحولات مرزی و دریافت گزارش های متقن از یک تجاوز هوایی و قریب الوقوع، ظاهراً غافلگیر شده و اقدام مؤثری علیه هواپیماهای متجاوز انجام نداد.

به گفته سرلشکر عبوسی و اخبار جراید رسمی عراق خلبانان قهرمان ما همگی سالم به جز یک (مورد به پایگاه های خود مراجعت نمودند». به علاوه به سقوط یک فروند جنگنده و آسیب دیدن یک فروند دیگر اشاره دارد. البته در این یورش ترفندهای مختلف و مخفی کاری نیروی هوایی ارتش بعث در حمله به ایران که شرح آن گذشت را نباید نادیده گرفت که نمونه ای از آنها در گزاره های بعدی ارائه شده است.

دوم، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اگرچه نتوانست اقدامی جدی علیه هواپیماهای متجاوز اعمال نماید ولی با توجه به تدابیری که بویژه در ابعاد پدافند غیرعامل اندیشیده بود، موجب کاهش چشمگیر تلفات و صدمات به نیروها و تجهیزات خودی شد. به گفته «سرلشکر عبوسی»، خلبانان عراقی در آن روز حتی یک فروند هواپیمای شکاری نهاجا را در محوطه باز و جایگاه های پارک هواپیما در محل های بدون آشیانه بتنی (شیلتر) نیافتند.

سوم، اقدامات مهندسی نهاجا در ترمیم باندهای پروازی و معابر خزش به همراه آماده سازی هواپیماها برای دشمن غیر منتظره بود. آنها تصور نمی کردند که دسته های پروازی انتقام (البرز و آلفا رد) با آن وضعیت آشفته بتوانند حدود دو ساعت پس از یورش سراسری به خاک عراق حمله کنند.

اعتراف فرماندهان عراقی به هوشمندی ایرانیان

سرلشکر عبوسی در خصوص مخفی کاری نیروهای مسلح رژیم بعث، فرایند آماده سازی هواپیماها و باندهای پروازی و روند واکنش سریع نهاجا می گوید: «من و دیگر مسئولین پایگاه، ۴۸ ساعت قبل از یورش هوایی و حتی در روز اجرای عملیات رزمی واقعی، از انجام قطعی مأموریت خود آگاهی نداشتیم، بنابراین در آن روز به خلبانان تحت امر خود گفتم که اگرچه مأموریت شما به ظاهر عملیاتی علیه ایران است ولی نوعی آموزش در قالب برنامه های تعلیماتی است که ماه ها روی آن کار کرده ایم. البته روز عملیات با خود فکر می کردم که این ممکن است مأموریتی واقعی باشد چرا که در تمرین ها معمولاً همچون رانندگان تاکسی عمل می کردیم به این ترتیب که موتور را روشن می کردیم شتاب موتور را به 150 دور در دقیقه می رسانیدیم دور موتور را کاهش می دادیم موتور را خاموش می کردیم و بر می گشتیم و پارک می کردیم ولی این بار به ما نگفتند موتورها را خاموش کنیم و به محل پارک برگردیم. به این ترتیب وقتی با دیگر خلبانان روی باند پرواز قرار گرفتیم و کسی دستور توقف عملیات را به ما نداد، فهمیدم که وارد جنگ (واقعی) شده ایم».

وی ادامه می دهد؛ در اولین پرواز وقتی بر فراز پایگاه های ایران رسیدیم برخلاف گزارش غربی ها اثری از هواپیماهای ایران را روی زمین نیافتیم. او با اشاره به روند آماده سازی باندها و انواع هواپیماها برای پرواز با اظهار تعجب چنین می گوید: «اقدامات مهندسی ایرانیان و فرایند آماده سازی هواپیماهای شکاری برای انجام عملیات هوایی علیه ما بسیار عالی بود. آنها کارشان را تا شروع یورش مجدد و حمله هوایی دوم ما در همان روز و روز بعد تکمیل کرده و تعداد زیادی هواپیمای آماده برای انجام مأموریت داشتند عصر همان روزی که ما به ایران حمله کردیم، آنها نیز به پایگاه هوایی الشعبیه و الکوت حمله کردند»

این اعترافات نشان می دهد که از یک سو ارتش عراق به اهداف تعیین شده خود نائل نشد و از سوی دیگر سامانه فرماندهی خلبانان و سایر کارکنان غیور نهاجا به رغم غافلگیری اولیه پس از مواجهه با یورش هوایی، دشمن چنان درخشیده اند که کلیه محاسبات قبلی ارتش بعث عراق و صدامیان را برهم زده اند، بنابراین در یک جمع بندی باید اذعان داشت که با وجود سوابق تجاوزهای آشکار و پنهان ارتش عراق تقریباً کلیه پایگاه های مرزی غرب و جنوبی کشور و منطقه هوایی مهرآباد مورد تهاجم هواپیماهای شکاری و حتی بمب افکن های دشمن قرار می گیرند و اقدامات قابل ملاحظه ای به هنگام تهاجم اولیه از سوی سامانه پدافند هوایی کشور انجام نمی گیرد. هرچند به ظاهر بر اساس اسناد و مدارک روی کاغذ، ما از هوشیاری و آمادگی نسبی برخوردار بودیم اما در عمل چنین نشد به گونه ای که در تهاجم اولیه (ساعت ۱۴۰۰ مورخ 31 شهریور) دشمن همان طور که انتظار داشت با غافل گیری و کمترین واکنش از سوی پدافند هوایی نیروهای خودی مواجه شد.

انتهای پیام